Αφρικανική Στρουθοκάμηλος (Struthio camelus)
Η Στρουθοκάμηλος ανήκει στα Στρουθιονόμορφα (Struthioniformes), μοναδικός αντιπροσώπος της οικογένειας των στρουθιονιδών και είναι το μεγαλύτερο έν ζωή πουλί στη γη. Ενώ σήμερα συναντάται σαν αυτόχθονο πουλί μόνο στην υποσαχάρια και νότια Αφρική, σε παλαιότερες εποχές έως τα μέσα του 20ού αιώνα ζούσε στη νοτιοδυτική Ασία και στην αραβική χερσόνησο όπου εξαλείφθηκε κυρίως λόγω του ανελέητου κυνηγιού.Οι αρσενικές στρουθοκάμηλοι φτάνουν σε ύψος έως 250 εκατοστά και ζυγίζουν έως 135 κιλά. Τα θηλυκά είναι μικρότερα με περίπου 175 έως 190 εκατοστά ύψος και ζυγίζουν από 90 έως 110 χιλιόγραμμα.
Τα αρσενικά έχουν μαύρο φτέρωμα εκτός από τα φτερά πτήσης και την ουρά που είναι λευκά. Τα θηλυκά έχουν γκρίζο καφετί φτέρωμα, οι φτερούγες και η ουρά είναι ανοιχτότερα και έχουν πιό γκριζωπό χρώμα. Τα νεαρά πουλιά έχουν παρόμοιο φτέρωμα με το θηλυκό. Τα γυμνά πόδια και ο λαιμός είναι γκρι, γκριζομπλέ ή ροζέ ανάλογα με το υποείδος. Στο αρσενικό κατά τη διάρκεια της περιόδου αναπαραγωγής το φτέρωμα λαμπυρίζει ιδιαίτερα.
Τάξη: Στρουθιονόμορφα (Struthioniformes) | οικογένεια Στρουθιονίδες (Struthionidae)
Η στρουθοκάμηλος έχει μακρύ λαιμό ως επί το πλείστον γυμνό. Το κεφάλι είναι μικρό σε σχέση με το σώμα. Τα μάτια είναι τα μεγαλύτερα από όλα τα σπονδυλωτά στον πλανήτη με διάμετρο 5 εκατοστών και προστατεύονται από βλεφαρίδες, ιδιαίτερα μακριές στο πάνω βλέφαρο. Οι ακουστικοί πόροι είναι μεγάλοι και γυμνοί. Το ράμφος κοντό και πεπλατυσμένο. Το στοματικό άνοιγμα εκτείνεται μέχρι κάτω από τα μάτια. Η στρουθοκάμηλος έχει πολύ μακριά πόδια με ισχυρούς μύες. Μέγιστη ταχύτητα που αναπτύσσει είναι τα 70 χιλιόμετρα ανά ώρα, ενώ μπορεί να διατηρήσει για περίπου μισή ώρα ταχύτητα 50 km / h. Δεδομένου ότι τα πόδια της είναι προσαρμοσμένα σε υψηλές ταχύτητες είναι το μοναδικό πουλί με μόνο δύο δάχτυλα (Didactylie) από τα οποία το εσωτερικό είναι πολύ ανεπτυγμένο. Επιπλέον τα δυνατά πόδια είναι γυμνά και καλύπτονται στο πρόσθιο μέρος των ταρσών από κεράτινες φολίδες· μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως αποτελεσματικό όπλο, είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικό με πόσο μεγάλη ακρίβεια και πόσο μεγάλη δύναμη μπορούν να λακτίσουν. Και τα δύο δάχτυλα φέρουν μεγάλα νύχια εκ των οποίων το μεγαλύτερο στο εσωτερικό δάχτυλο φτάνει μέχρι δέκα εκατοστά σε μήκος.
Οι φτερούγες είναι αρκετά μεγάλες για στρουθιονίδες αλλά δεν είναι κατάλληλα όπως σε όλες τις στρουθιονίδες να πετάξουν. Το σωματικό βάρος της στρουθοκαμήλου είναι αρκετά μεγάλο για να να κρατηθεί στον αέρα. Οι φτερούγες χρησιμοποιούνται κυρίως για να διατηρεί την ισορροπία κατά τη διάρκεια των μεγάλων ταχυτήτων που αναπτύσσει.
Βιότοπος – εμφάνιση: Ο φυσικός βιότοπος της στρουθοκαμήλου είναι η Αφρική, ιδιαίτερα η ανατολική και η Νότια Αφρική. Εξαφανισμένο είδος είναι στην Αραβική Χερσόνησο στη δυτική Ασία και στην Αφρική βόρεια της Σαχάρας.
Η στρουθοκάμηλος ζει σε ανοιχτά τοπία, όπως σαβάνες και εκτάσεις με χαμηλή βλάστηση και χωρίς πολύ ψηλά δέντρα. Σε περιοχές με βλάστηση υψηλότερη από ένα μέτρο λείπουν οι στρουθοκάμηλοι. Περιστασιακά εισχωρεί και σε περιοχές με πλούσια τροπική βλάστηση, αλλά όχι για πολύ καιρό, λόγω περιορισμένου οπτικού πεδίου εξαιτίας της υψηλής και πυκνής βλάστησης. Μπορούν να επιζήσουν χωρίς νερό για μεγάλες χρονικές περιόδους, ακόμη και σε μεγάλες περιόδους ξηρασίας.
Η στρουθοκάμηλος είναι ημερόβιο είδος, ιδιαίτερα ενεργή στις ώρες του λυκόφωτος. Σε καιρούς έλλειψης τροφής είναι σε θέση να διανύει μεγάλες αποστάσεις ακόμη και στις μεσημεριανές ώρες.
Εκτός από την εποχή της αναπαραγωγής ζουν συνήθως σε ομάδες αποτελούμενες συνήθως από δύο έως πέντε πουλιών, σε ορισμένες περιοχές εκατό ή και περισσότερα πουλιά. Σε οάσεις στις περιοχές της ερήμου συγκεντρώνονται έως και 680 πουλιά. Η συνοχή των ομάδων είναι πολύ χαλαρή επειδή τα μέλη της ομάδας έρχονται και φεύγουν κατά βούληση. Παρ 'όλα αυτά, υπάρχουν σαφείς ιεραρχίες μέσα στις ομάδες. Οι διαφορές στην κατάταξη συνήθως διέπονται από επιθετική συμπεριφορά και περιστασιακούς αγώνες, όταν η στρουθοκάμηλος σηκώνει ψηλά το λαιμό της, το στήθος και ανοίγει τα φτερά σημαίνει πως γίνεται επιθετική ενώ όταν θέλει να δηλώσει υποταγή τα χαμηλώνει. Τα χαμηλότερης κατάταξης πουλιά δείχνουν την υποβολή τους στα ισχυρότερα με την κάμψη του λαιμού σε σχήμα U και το κεφάλι την ουρά και τις φτερούγες χαμηλωμένες πρός τα κάτω. Σπάνια διαφωνίες σχετικά με την ιεραρχία μπορούν να οδηγήσουν σε μια σύντομη μάχη.
Κατά την αναπαραγωγική περίοδο, οι χαλαρές ομάδες διαλύονται και τα σεξουαλικά ώριμα αρσενικά αρχίσουν να συλλέγουν το χαρέμι τους.
Διατροφή: Οι Στρουθοκάμηλοι είναι κυρίως φυτοφάγα πουλιά, περιστασιακά τρέφονται με έντομα και άλλα μικρά ζώα. Κυρίως τρώνε δημητριακά, αγρωστώδη, διάφορα βότανα, φύλλα, άνθη και διάφορους καρπούς. Το στομάχι μπορεί να λάβει ποσότητα τροφής μέχρι 1300 γραμμάρια. Μπορούν να επιβιώσουν για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς να πιουν νερό, καλύπτοντας τις ανάγκες τους από τα υγρά της τροφής. Για την πέψη καταπίνουν άμμο και πετραδάκια και έχουν την τάση να συλλέγουν όλα τα είδη των μικρών αντικειμένων που θα μπορούσαν να εκπληρώσουν παρόμοιους σκοπούς. Ως εκ τούτου έχουν βρεθεί κέρματα, καρφιά και άλλα παρόμοια αντικείμενα στα στομάχια, έως και 45 τοις εκατό του περιεχομένου του στομαχιού.
Οι κυριότεροι εχθροί της στρουθοκαμήλου είναι τα λιοντάρια και οι λεοπαρδάλεις. Οι στρουθοκάμηλοι συνήθως ζούν σε ομάδες για να προστατεύονται καλύτερα. Στις σαβάνες συναντούνται πολύ συχνά κοντά σε κοπάδια με ζέβρες και γαζέλες, καθώς αυτά τα ζώα είναι σε διαρκή εγρήγορση.
Αναπαραγωγή: Η εποχή του ζευγαρώματος είναι πολύ διαφορετική στις διάφορες περιοχές της Αφρικής. Στην αφρικανική σαβάνα, δεδομένου ότι εμπίπτει στην περίοδο της ξηρασίας είναι μεταξύ Ιουνίου και Οκτωβρίου. Σε ξηρότερες περιοχές, όπως για παράδειγμα στην έρημο της Ναμίμπια, η περίοδος αναπαραγωγής διαρκεί όλο το χρόνο.
Τα αρσενικά είναι πολυγαμικά και κατά την αναπαραγωγική περίοδο προσελκύουν 2 έως 5 θηλυκά παράγοντας συριγμούς και ερωτοτροπούν ανορθώνοντας τις φτερούγες και τις ουρές τους και "χορεύοντας" με "ιεροτελεστικό τρόπο".
Τα θηλυκά αποθέτουν από κοινού συνολικά 15-60 αβγά, σε μια ρηχή κοιλότητα του εδάφους. Το αβγό της στρουθοκαμήλου, που είναι το μεγαλύτερο που υπάρχει στον κόσμο, ζυγίζει μέχρι και 1,5 κιλό και φτάνει σε μήκος τα 16 εκατοστά. Στην επώαση, που διαρκεί 5 έως 6 εβδομάδες, συμμετέχει και το αρσενικό· τα θηλυκά επωάζουν εναλλάξ τα αυγά κατά τη διάρκεια της ημέρας, ενώ το αρσενικό τη νύχτα. Οι στρουθοκάμηλοι φτάνουν σε αναπαραγωγική ωριμότητα σε ηλικία 2 έως 4 ετών.
Χωρίζεται συνήθως σε πέντε υποείδη:
❶ Βορειοαφρικάνικη Στρουθοκάμηλος (Struthio camelus camelus) ζει στις σαβάνες της Δυτικής Αφρικής και εξαπλώνεται μέσω του Σαχέλ στη δυτική Αιθιοπία, ενώ βόρεια της Σαχάρας έχει ήδη εξαφανιστεί.
❷ Σομαλική Στρουθοκάμηλος (Struthio camelus molybdophanes) ζεί στη Σομαλία και στην ανατολική Αιθιοπία.
❸ Στρουθοκάμηλος του Μασάι (Struthio camelus massaicus) ζεί στην Κένυα και την Τανζανία.
❹ Νοτιοαφρικανική Στρουθοκάμηλος (Struthio camelus australis) ζεί στο νότιο τμήμα της Αφρικής.
❺ Αραβική Στρουθοκάμηλος (Struthio camelus syriacus) έχει εκλείψει, δυτική Ασία.
Διάφορα: Oι στρουθοκάμηλοι με τον άνθρωπο είχαν αναπτύξει μακρά και ποικιλόμορφη σχέση. Aυτή εμφανίζεται στις λαϊκές παραδόσεις και στη γλυπτική των Bουσμάνων, σε εικόνες και τοιχόγλυπτα μέσα σε σπηλιές στην περιοχή της Σαχάρας γύρω στα 5.000-10.000 π.χ. ενώ οι Aσσύριοι τις θεωρούσαν ιερές. H κατανάλωση του κρέατος των στρουθοκαμήλων απαγορευόταν αυστηρά από τη Bίβλο.
Για τους ιθαγενείς (Bουσμάνους) κι αργότερα για τους Eυρωπαίους ναύτες, τα αυγά των στρουθοκαμήλων αποτελούσαν ανεκτίμητη πηγή τροφής, που διατηρούνταν νωπή για μεγάλη χρονική περίοδο. Aλλες φυλές συνήθιζαν να χρησιμοποιούν τα άδεια κελύφη των αυγών ως πρακτικά δοχεία και σκεύη (π.χ. αποθήκευσης νερού).
Πέντε χιλιάδες χρόνια μετά, στη Mεσοποταμία, χρησιμοποιήθηκαν ως δοχεία και φλιτζάνια, ενώ το ίδιο συνέβη και στην αρχαία Aίγυπτο. Στο αρχαιολογικό μουσείο του Hρακλείου Kρήτης υπάρχουν κελύφη αυγών στρουθοκαμήλων τα οποία βρέθηκαν κατά τη διάρκεια ανασκαφών.
Στην Aίγυπτο συνήθιζαν να τις κυνηγούν μεταμφιεσμένοι με δέρμα στρουθοκαμήλου. Xαρακτηριστικό παράδειγμα, αυτό του Tουτανχαμών, όπου υπάρχει σε απεικόνιση να κυνηγά στρουθοκαμήλους με βέλη και τόξο από το άρμα του. Oπως φαίνεται, το κυνήγι στρουθοκαμήλου ήταν αποκλειστικό προνόμιο των Φαραώ.
Στον αραβικό κόσμο, το δέρμα τους χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή ρούχων ενώ τα πούπουλα και τα φτερά τους προσφέρονταν για τον προσωπικό τους στολισμό και τη διακόσμηση γενικότερα.
H χρήση τους ήταν συνηθισμένη για την κάλυψη του κεφαλιού από Aφρικανούς πολεμιστές. Στόλιζαν τις βεντάλιες των Aσσύριων Bασιλιάδων, τα άλογα στο άρμα του Tουτανχαμών καθώς και τις περικεφαλαίες σε Eλληνες και Pωμαίους αξιωματικούς.
Eπιπλέον τα φτερά της στρουθοκαμήλου παρουσιάζονται συχνά στα ιερογλυφικά της αρχαίας Aιγύπτου, όπου λόγω της συμμετρικής τους εμφάνισης, υιοθετήθηκαν ως σύμβολο της δικαιοσύνης και της αλήθειας.
Από το 19ο αιώνα άρχισε η εκτροφή σε αγροκτήματα γιατί είχε γίνει εξαιρετικά σπάνια. Η πρώτη από αυτές τις εκμεταλλεύσεις δημιουργήθηκε το 1838 στη Νότια Αφρική. Στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα όλο και περισσότερες εκτροφές στρουθοκαμήλου δημιουργήθηκαν στην Ευρώπη και τη βόρεια Αμερική.
Η Αραβική Στρουθοκάμηλος εξαλείφθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα. Αυτό το υποείδος ήταν μέχρι τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο αρκετά κοινό στην Παλαιστίνη και τη Συρία, αλλά στη συνέχεια εξαφανίστηκε κυρίως από το αμείλικτο μηχανοκίνητο κυνήγι με πυροβόλα όπλα. Η τελευταία άγρια Αραβική Στρουθοκάμηλος εξαφανίστηκε το 1966 στην Ιορδανία.
Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση η στρουθοκάμηλος χώνει το κεφάλι της μέσα στην άμμο για να κρυφτεί από τους εχθρούς. Η λανθασμένη αυτή αντίληψη οφείλεται πιθανώς στην συνήθεια του πουλιού να ξαπλώνει με τον λαιμό απλωμένο στο έδαφος για να μην γίνεται αντιληπτό ή στο γεγονός ότι όταν αναζητά την τροφή του στην άμμο, φαίνεται από μακριά σαν να βάζει το κεφάλι του μέσα σε αυτή.